Systemy oświetlenia biur - cz. 2

W zurbanizowanej przestrzeni miasta jednym z powszechnych miejsc pracy człowieka jest biuro, miejsce pracy umysłowej. Pracują tam tysiące mieszczuchów, nierzadko od świtu do późnej nocy, za dnia i po zmroku. Właśnie wtedy szklane ściany biurowców rozbłyskują tysiącem świateł.


Biura wydzielone (wyspowe)

Biura wyspowe są przeznaczone dla niewielkich grup pracowników, maksimum 4-5 osób, które prowadzą taką samą lub różną, ale związaną ze sobą pracę. Gdy rodzaj pracy wszystkich użytkowników jest jednakowy można stosować regularnie rozmieszczone oprawy oświetlenia bezpośredniego lub bezpośrednio-pośredniego z optyką zabezpieczającą przed olśnieniem. W takich przypadkach oprawy oświetleniowe są zazwyczaj sytuowane w dwóch równoległych liniach ciągłych zgodnych z typowymi kierunkami obserwacji. W przypadku różnorodnych czynności wykonywanych w biurze wyspowym, oświetlenie musi być dostosowane do różnorodnych zadań wzrokowych i różnych kierunków obserwacji. Dość duża przestrzeń biura wyspowego pozwala wtedy na zróżnicowanie oświetlenia w poszczególnych strefach, w których wykonywane są czynności o odmiennych wymaganiach oświetleniowych. Biura wyspowe mają na ogół wiele okien. Światło dzienne jest w nich, z różną intensywnością, obecne przez ponad połowę godzin pracy. Oświetlenie sztuczne powinno brać zatem pod uwagę konieczność współistnienia z oświetleniem naturalnym.


Biura o przestrzeni otwartej

W biurach tego rodzaju, organizacja przestrzeni polega na tym, że stanowiska robocze lub ich niewielkie grupy nie są umiejscowione w oddzielnych pomieszczeniach, lecz znajdują się w przestrzeni dużej sali. Najczęściej są one, co najwyżej wydzielane niewysokimi, często przezroczystymi ściankami działowymi z zachowaniem ciągów komunikacyjnych pomiędzy poszczególnymi grupami stanowisk. Podział przestrzeni roboczej w takich biurach nie zawsze bywa regularny i może zmieniać się w czasie. Zmianom może ulegać również przypisanie pracowników do poszczególnych stanowisk pracy. Pomieszczenia takiego biura nie zawsze są regularne. Często ich architektura jest zróżnicowana powierzchniowo i przestrzennie, co może prowadzić do skrajnie różnych warunków na poszczególnych stanowiskach roboczych. Może to prowadzić do silnego zróżnicowania wydajności pracy wzrokowej poszczególnych pracowników. Ze względu na dużą różnorodność prac wykonywanych w biurach o przestrzeni otwartej, należy przede wszystkim zidentyfikować obszary, w których wykonywane są specyficzne prace wzrokowe, a następnie określić dla nich odrębne wymagania oświetleniowe i systemy oświetlenia mogące zapewnić ich realizację. Podstawowym zadaniem projektu oświetleniowego jest zapewnienie możliwie jednolitego oświetlenia ogólnego na wszystkich stanowiskach roboczych, niezależnie od ich usytuowania. Oświetlenie ogólne w biurach o przestrzeni otwartej realizuje się najczęściej przy pomocy opraw świetlówkowych, montowanych w suficie podwieszanym, nabudowanych na stropie lub zwieszanych. Dla zapewnienia równomierności oświetlenia ogólnego są one zazwyczaj rozmieszczane w sposób regularny, w liniach lub w oczkach siatki prostopadłej. Do tego celu szczególnie nadają się systemy opraw oświetleniowych pozwalające na budowanie regularnych struktur geometrycznych. Bardzo przydatną cechą systemów oświetleniowych stosowanych w biurach, szczególnie dużych biurach o przestrzeni otwartej, jest możliwość współpracy z systemem regulacji natężenia oświetlenia. Taka regulacja oświetlenia sztucznego w przestrzeni i czasie pozwala automatycznie zintegrować system oświetleniowy biura z naturalnym oświetleniem dziennym. W biurach o przestrzeni otwartej musi być także zapewnione oświetlenie miejscowe na indywidualnych płaszczyznach roboczych. Osiąga się to dzięki specjalnym ekranom odbijającym usytuowanym przy biurkach oraz stojącym lampom podłogowym lub rzadziej biurkowym.



Biura pracy grupowej

Jednym z rodzajów biur są tzw. biura pracy grupowej. Może to być duże pomieszczenie biurowe dla pewnego działu firmy, w którym wykonuje się jednolite czynności, np. dział księgowości lub sala telemarketerów. Tradycyjnie biuro tego typu jest pomieszczeniem podłużnym, w kształcie prostokąta, z oknami usytuowanymi na jednej z dłuższych ścian. Stanowiska pracy usytuowane są w regularnych rzędach wzdłuż pomieszczenia. Światło dzienne od okien stanowi oświetlenie boczne. Wykonując te same czynności, pracownicy patrzą w większości w tych samych kierunkach. Typowe kierunki obserwacji biegną równolegle do dłuższej ściany pomieszczenia. Oprawy oświetleniowe powinny być rozmieszczone w rzędach, równolegle do okien, czyli wzdłuż typowych kierunków obserwacji. Zwykle stosuje się tu oprawy o bezpośrednim rozsyle światła. Mogą to być wbudowane, nabudowane lub zwieszane oprawy do świetlówek liniowych. Bardzo popularne są też wbudowane w strop oprawy typu downlight do świetlówek kompaktowych. Biuro pracy grupowej może mieć też całkiem inny charakter. Czynności w nim wykonywane wcale nie muszą mieć charakteru jednolitego. W biurze agencji reklamowej będą pracowali bardzo różni specjaliści, którzy na przemian będą wykonywać prace grupowo i samodzielnie. Organizacja przestrzenna takiego biura może się często zmieniać, meble będą przestawiane, aby stworzyć nowe stanowiska pracy i poprawić możliwości komunikacji między poszczególnymi pracownikami. W takich warunkach nie da się jednoznacznie określić typowych kierunków obserwacji. W takich pomieszczeniach można wyróżnić dwa typy przestrzeni roboczej:

• powierzchnia do pracy zespołowej, która powinna być w zasadzie przestrzenią otwartą o zmiennych rozmiarach,

• strefy ciszy, będące ograniczonymi przestrzeniami używanymi przez pracowników do pracy wymagającej koncentracji.

Przy tak ekstremalnie zmiennych i różnorodnych wymaganiach jest trudno znaleźć w pełni efektywne rozwiązanie oświetleniowe. W tych warunkach nie należy stosować wyłącznie oświetlenia ogólnego oprawami o bezpośrednim rozsyle światła. Lepszym rozwiązaniem będą tu np. oprawy wbudowane w strop o rozsyle bezpośrednim-pośrednio rozproszonym pozwalające uniknąć cieni i odbić przeszkadzających połączone z oświetleniem miejscowym na stanowiskach roboczych.


Biura projektowe

W biurach projektowych główna praca wzrokowa odbywa się na płaszczyźnie tradycyjnych desek kreślarskich lub na ekranach monitorów komputerowych do pracy w systemach CAD. Pomieszczenia kreślarskie powinny być wyposażone w duże okna zapewniające dobre oświetlenie naturalne. Deski kreślarskie ustawia się pod kątem ostrym do ściany z oknami, aby jak najlepiej wykorzystać naturalne światło dzienne. System oświetlenia sztucznego powinien być zgodny z tą konfiguracją, aby jak najlepiej ją uzupełniać. Stosuje się na ogół oprawy wbudowane w strop i dodatkowo oprawy oświetlenia miejscowego mocowane z boku desek kreślarskich. W biurach projektowych stosujących techniki komputerowe głównym problemem jest uniknięcie przeszkadzających odbić na ekranach monitorów. Trzeba też brać pod uwagę konieczność zapewnienia takiej luminancji tła monitora w stosunku do jego ekranu, aby uniknąć zbyt dużego kontrastu w polu widzenia używającej go osoby. Często w takich pomieszczeniach stosuje się systemy oświetleniowe, w których około 2/3 promieniowania dociera do płaszczyzny roboczej bezpośrednio, a 1/3 pośrednio. Ponieważ w jasno oświetlonych obszarach z deskami kreślarskimi występują często powierzchnie o wysokiej luminancji, stanowiska do komputerowych prac projektowych powinny być oddzielone za pomocą ścianek lub przegród dla uniknięcia odbić na gładkich ekranach monitorów. Doskonałe warunki do pracy projektantów komputerowych mogą zapewnić stojące, podłogowe oprawy oświetlenia pośredniego.


Inne pomieszczenia biurowe

Recepcja to miejsce pierwszego spotkania z firmą. Należy do niej nie tylko ścisłe miejsce pierwszego kontaktu gościa z pracownikiem firmy, ale także sąsiednia przestrzeń, wejście, miejsca oczekiwania na załatwienie sprawy lub kontakt z pracownikiem firmy. Wrażenie, jakie odniosą goście może zadecydować o ich nastawieniu do firmy. Rolę mogą odegrać wszystkie szczegóły, także oświetlenie. Będzie ono mieć znaczenie estetyczne i funkcjonalne. Uatrakcyjni wygląd szczegółów architektonicznych i wyposażenia, a także umożliwi dobre widzenie pracownikom i gościom. Obszar recepcji potrzebuje oświetlenia silniejszego niż dalsze pomieszczenia o charakterze komunikacyjnym, np. korytarze. Oprócz oświetlenia ogólnego przyda się także bezolśnieniowe oświetlenie bezpośrednie skierowane na blat recepcyjny. Główne wymagania oświetleniowe dla przestrzeni recepcyjnej to:

• odpowiednie oznaczenie wejść i wyjść przy użyciu światła, a także opraw z piktogramami i znaków świetlnych,

• zapewnienie w obszarze wejściowym poziomu natężenia oświetlenia pośredniego między przestrzenią zewnętrzną, a oświetlonym wnętrzem, dla stopniowej adaptacji wzroku.

Sale konferencyjne to w firmach miejsca służbowych spotkań pracowników, przy czym tematy tych zgromadzeń, czas trwania, liczba i rodzaj uczestników mogą być bardzo różne. Aranżacja i wyposażenie takich sal, w tym także oświetlenie powinny zapewniać możliwość koncentracji na temacie spotkania, percepcji treści wyświetlanych na ekranie, w tym także czytania oraz komunikacji z innymi uczestnikami spotkania. Nieco odmienne wymagania spełniać musi oświetlenie sal konferencyjnych dla kierownictwa firm, a inne pomieszczeń roboczych spotkań pracowników. Spotkania zarządów lub kierownictwa odbywają się w salach wyposażonych na ogół w jeden centralny stół, przy którym może jednocześnie zasiąść duża liczba uczestników. Oświetlenie musi zapewniać jednocześnie komfort i efektywność pracy wzrokowej. Mogą to zapewnić np. oprawy oświetlenia pośredniego wmontowane w sufit podwieszany, dostarczające miękkiego, rozproszonego światła. Atmosferę przestrzeni wnętrza ocieplą też dekoracyjne oprawy ścienne. Sale spotkań roboczych dla personelu firm mogą służyć do służbowych mitingów lub spotkań nieformalnych. Niekiedy mogą tam być także prowadzone spotkania z niektórymi klientami. Nie są to na ogół pomieszczenia zbyt rozległe. Najczęściej stosuje się w nich jeden rodzaj oświetlenia. Najlepiej, aby było to oświetlenie pośrednie, bezpośrednio-pośrednie lub rozproszone.


Damian Rośleń
Marek Kołakowski
brilux.pl